آنژیوگرافی قلبیک روش تشخیصی دقیق برای بررسی عروق کرونر است که معمولاً از طریق شریان‌های دست یا پا انجام میشود. در این روش پزشک با استفاده از یک کاتتر نازک که از طریق شریان فمورال (واقع در کشاله ران) وارد میشود. ماده حاجب را به درون عروق کرونری تزریق کرده و با کمک تصویربرداری اشعه ایکس انسدادها یا تنگی‌های احتمالی را بررسی می‌کند. آنژیوگرافی از طریق پا چگونه انجام میشود؟
در جواب این سوال بهتر است بدانید که در این روش بیمار ابتدا تحت بی حسی موضعی قرار می‌گیرد. سپس پزشک با ایجاد یک برش کوچک در ناحیه کشاله ران کاتتر را وارد شریان کرده و آن را به سمت قلب هدایت می‌کند. تصاویر گرفته شده از این فرآیند به پزشکان کمک می‌کند. تا وضعیت سلامت عروق قلب را ارزیابی کرده و در صورت لزوم اقدامات درمانی لازم مانند آنژیوپلاستی یا قرار دادن استنت را انجام دهند. برای درمان نارسایی قلبیمی‌تونید با کلینیک قلب و عروقجلفا مراجعه کنید.
آنژیوگرافی قلباز طریق پا یکی از روش‌های دقیق و کاربردی برای بررسی سلامت عروق کرونری و تشخیص مشکلاتی مانند انسداد یا تنگی عروق قلب است. این روش زمانی انتخاب میشود که دسترسی از طریق شریان فمورال در کشاله ران به دلایلی مانند قطر مناسب تر شریان یا شرایط بیمار نسبت به روش‌های دیگر ارجحیت داشته باشد.
در این فرآیند پزشک از یک لوله نازک و انعطاف پذیر به نام کاتتر استفاده می‌کند. که از طریق یک برش کوچک در شریان فمورال وارد بدن شده و تا قلب هدایت میشود. پس از تزریق ماده حاجب تصاویری دقیق از وضعیت عروق قلبی گرفته میشود. که به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص صحیح تری ارائه دهد.
انجام این روش به دقت بالایی نیاز دارد و معمولاً در شرایط استریل اتاق آنژیوگرافی با حضور یک تیم پزشکی مجرب انجام میشود. در ادامه مراحل انجام آنژیوگرافی قلباز طریق پا را به صورت مفصل بررسی خواهیم کرد.
آماده سازی بیمار قبل از آنژیوگرافی
قبل از انجام آنژیوگرافی بیمار تحت مجموعه‌‌‌ای از بررسی‌ها و آمادگی‌های اولیه قرار می‌گیرد. تا اطمینان حاصل شود که این روش برای او ایمن و بی خطر خواهد بود. ابتدا پزشک سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده و آزمایش‌هایی مانند آزمایش خون، بررسی عملکرد کلیه‌ها و الکتروکاردیوگرام (نوار قلب) را تجویز می‌کند.
اگر بیمار از داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین یا آسپرین استفاده کند. ممکن است پزشک توصیه کند. که مصرف آنها را برای مدت مشخصی قبل از عمل متوقف کند. همچنین بیمار باید چند ساعت قبل از انجام آنژیوگرافی ناشتا باشد زیرا خوردن و آشامیدن می‌تواند در فرآیند تصویربرداری یا بی حسی مشکل ایجاد کند.
در مرحله بعد پزشک محل ورود کاتتر را که معمولاً شریان فمورال در کشاله ران است بررسی کرده و ضد عفونی می‌کند. این مرحله از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا رعایت نکات بهداشتی و آماده سازی مناسب محل ورود کاتتر، خطر عفونت و عوارض پس از آنژیوگرافی را کاهش می‌دهد.
ورود کاتتر به شریان فمورال
پس از آماده سازی بیمار، پزشک از یک بی حسی موضعی در ناحیه کشاله ران استفاده می‌کند تا بیمار دردی را احساس نکند. سپس یک برش کوچک در محل ورود کاتتر ایجاد شده و یک غلاف پلاستیکی کوچک درون شریان فمورال قرار می‌گیرد.
این غلاف به عنوان مسیر ورود کاتتر عمل کرده و امکان هدایت آن به سمت قلب را فراهم می‌کند. کاتتر که یک لوله باریک و منعطف است از طریق این غلاف به درون شریان فمورال وارد شده و به سمت عروق کرونری هدایت میشود.
پزشک با استفاده از فناوری تصویربرداری زنده مانند فلوروسکوپی مسیر حرکت کاتتر را روی مانیتور مشاهده کرده و آن را به موقعیت مناسب در نزدیکی قلب می‌رساند. دقت و مهارت پزشک در این مرحله بسیار حیاتی است زیرا کوچک ترین اشتباه می‌تواند منجر به آسیب به دیواره عروق شود. در این مرحله بیمار ممکن است احساس فشار یا حرکت کاتتر را در بدن خود حس کند اما معمولاً دردی وجود ندارد.
تزریق ماده حاجب و تصویر برداری
پس از قرارگیری کاتتر در محل موردنظر پزشک مقدار مشخصی از ماده حاجب را از طریق کاتتر به درون عروق کرونری تزریق می‌کند. این ماده باعث میشود که عروق قلبی در تصاویر اشعه ایکس به وضوح دیده شوند.
هنگام تزریق ماده حاجب برخی از بیماران ممکن است احساس گرما یا سوزش موقت در بدن خود تجربه کنند که معمولاً جای نگرانی ندارد و پس از چند ثانیه از بین می‌رود. در این مرحله پزشک با استفاده از دستگاه آنژیوگرافی تصاویری دقیق از عروق قلبی تهیه می‌کند.
این تصاویر به پزشک کمک می‌کند تا مشکلات احتمالی مانند انسداد، تنگی یا ناهنجاری‌های عروقی را شناسایی کند. در صورت تشخیص تنگی شدید ممکن است پزشک تصمیم بگیرد. که بلافاصله اقداماتی مانند آنژیوپلاستی یا قرار دادن استنت را انجام دهد تا جریان خون به قلب بهبود یابد.
خارج کردن کاتتر و بستن محل ورود
پس از تکمیل تصویر برداری و دریافت اطلاعات موردنیاز پزشک به آرامی‌کاتتر را از شریان فمورال خارج می‌کند. سپس غلاف پلاستیکی نیز برداشته شده و برای جلوگیری از خونریزی فشار مستقیمی‌روی محل ورود کاتتر اعمال میشود. در برخی موارد ممکن است از دستگاه‌های خاصی برای بستن شریان و تسریع فرآیند بهبودی استفاده شود.
بیمار باید برای چند ساعت دراز کشیده و پای خود را بی حرکت نگه دارد، تا از بروز خونریزی جلوگیری شود. بسته به وضعیت بیمار و میزان پیچیدگی آنژیوگرافی ممکن است نیاز باشد. که بیمار چند ساعت در بیمارستان تحت نظر بماند تا از عدم وجود عوارض اطمینان حاصل شود.
مراقبتهای بعد از آنژیوگرافی از پا
آنژیوگرافی قلباز طریق پا یک روش دقیق برای بررسی وضعیت عروق کرونری و تشخیص انسدادهای قلبی است. برای انجام چنین کاری یک کاتتر از سمت شریان فمورال وارد بدن میشود و به سمت قلب هدایت میشود.
پس از این فرایند بیمار نیاز به مراقبتهای ویژه‌‌‌ای دارد. تا از بروز عوارض احتمالی مانند خونریزی، لخته شدن خون، عفونت و مشکلات کلیوی جلوگیری شود. رعایت دستورالعمل‌های پزشکی و مراقبتهای پس از آنژیوگرافی تأثیر مستقیمی‌بر روند بهبودی دارد. و می‌تواند به بیمار کمک کند، تا هرچه سریع تر به شرایط طبیعی خود بازگردد. در ادامه مجموعه‌‌‌ای از مهم ترین مراقبتهای بعد از آنژیوگرافی از طریق پا را مورد بررسی قرار می‌دهیم. که هر کدام نقش مهمی‌در حفظ سلامت و جلوگیری از مشکلات بعدی دارند.
استراحت مطلق در ساعات اولیه پس از عمل
بعد از آنژیوگرافی بیمار باید به مدت حداقل ۴ تا ۶ ساعت در حالت درازکش باقی بماند و از هرگونه حرکت غیرضروری خودداری کند. این استراحت مطلق کمک می‌کند تا محل ورود کاتتر بهبود یابد و از خونریزی داخلی جلوگیری شود.
در این مدت بیمار باید پای خود را صاف و بی حرکت نگه دارد و از خم کردن یا چرخاندن آن اجتناب کند. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که بیمار حتی در صورت احساس راحتی تا ۲۴ ساعت فعالیت‌های خود را به حداقل برساند و از ایستادن یا راه رفتن طولانی خودداری کند. در برخی موارد ممکن است برای جلوگیری از حرکت ناگهانی پا از باندهای فشاری یا کیسه‌های شن در محل ورود کاتتر استفاده شود. رعایت این نکات باعث کاهش احتمال باز شدن زخم و جلوگیری از خونریزی میشود.
کنترل دقیق محل ورود کاتتر و پیشگیری از خونریزی
پس از انجام آنژیوگرافی یکی از مهم ترین نکات مراقبتی بررسی منظم محل ورود کاتتر است تا از عدم وجود خونریزی، ورم، کبودی بیش از حد یا علائم عفونت اطمینان حاصل شود. بیمار باید روزانه ناحیه مورد نظر را بررسی کند و در صورت مشاهده هر گونه قرمزی شدید، خروج ترشحات غیرطبیعی، احساس گرما در اطراف زخم یا افزایش تورم سریعاً به پزشک مراجعه کند.
علاوه بر این باید از دست زدن به زخم یا ماساژ دادن آن خودداری کرد. زیرا این کار می‌تواند باعث تحریک شریان و ایجاد خونریزی مجدد شود. اگر بیمار متوجه خونریزی از محل ورود کاتتر شد باید بلافاصله دراز بکشد پای خود را صاف نگه دارد و با یک پارچه تمیز به آرامی‌روی ناحیه موردنظر فشار وارد کند تا زمانی که کمک پزشکی دریافت کند.
نوشیدن مایعات کافی برای دفع ماده حاجب
در طول آنژیوگرافی از ماده حاجب برای مشاهده دقیق تر عروق کرونری استفاده میشود، که پس از عمل باید از طریق کلیه‌ها دفع شود. برای تسریع این فرآیند بیمار باید مقدار زیادی آب و مایعات طبیعی مصرف کند.
نوشیدن حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان آب در روز می‌تواند به عملکرد بهتر کلیه‌ها کمک کند. و خطر بروز مشکلات کلیوی ناشی از ماده حاجب را کاهش دهد. افرادی که سابقه بیماری‌های کلیوی دارند باید تحت نظر پزشک میزان مایعات دریافتی خود را کنترل کنند و در صورت مشاهده علائمی‌مانند کاهش دفع ادرار، تغییر رنگ ادرار به قرمز یا قهوه‌‌‌ای یا احساس درد در ناحیه کلیه‌ها سریعاً به پزشک مراجعه کنند.
پرهیز از فعالیت‌های سنگین و رانندگی
بعد از آنژیوگرافی بیمار نباید حداقل تا ۴۸ ساعت فعالیت‌های سنگین انجام دهد و باید از حمل وسایل سنگین، خم شدن مداوم و ایستادن طولانی خودداری کند. این اقدامات می‌توانند فشار زیادی به پا وارد کنند و موجب باز شدن زخم یا خونریزی داخلی شوند.
همچنین رانندگی در ۲۴ ساعت اول توصیه نمی‌شود زیرا اثرات داروهای بی حسی و آرام بخش ممکن است بر هوشیاری بیمار تأثیر بگذارد و خطر تصادف را افزایش دهد. برای بازگشت به فعالیت‌های روزمره بیمار باید به تدریج عمل کند و در صورت احساس سرگیجه، ضعف یا درد در ناحیه پا بلافاصله استراحت کند.
کنترل علائم غیرطبیعی و مراجعه فوری به پزشک
هر گونه علائم غیرعادی پس از آنژیوگرافی باید جدی گرفته شود و بیمار در صورت مشاهده نشانه‌هایی مانند خونریزی مداوم، کبودی گسترده، درد شدید در پا، بی حسی یا تغییر رنگ غیر عادی پوست، سرگیجه شدید، تنگی نفس، تعریق سرد یا کاهش میزان دفع ادرار سریعاً به پزشک مراجعه کند.
این علائم ممکن است نشانه‌‌‌ای از مشکلاتی مانند لخته شدن خون، انسداد عروقی، عفونت یا نارسایی کلیوی باشند که در صورت عدم درمان به موقع می‌توانند عواقب جدی به دنبال داشته باشند.
مصرف دقیق داروهای تجویز شده توسط پزشک
پس از آنژیوگرافی پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش خطر لخته شدن خون، کنترل فشار خون یا محافظت از کلیه‌ها تجویز کند. بیمار باید این داروها را دقیقاً مطابق با دستور پزشک مصرف کند و از تغییر دوز یا قطع ناگهانی آنها خودداری کند زیرا این کار می‌تواند روند بهبودی را مختل کند.
برخی داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین و وارفارین ممکن است. باعث افزایش احتمال خونریزی شوند بنابراین بیمار باید نسبت به عوارض احتمالی آنها آگاه باشد و در صورت مشاهده کبودی‌های شدید یا خونریزی غیرعادی، فوراً به پزشک اطلاع دهد.
رژیم غذایی سالم و سبک برای بهبود سریع تر
بعد از آنژیوگرافی رعایت یک رژیم غذایی سالم و سبک می‌تواند به بهبود سریع تر بدن کمک کند. مصرف غذا‌های کم چرب، پرهیز از نمک زیاد، افزایش مصرف میوه‌ها و سبزیجات و کاهش استفاده از غذا‌های فرآوری شده می‌تواند به بهبود عملکرد قلب و کاهش خطر انسداد مجدد عروق کمک کند. همچنین بیمارانی که کلسترول بالایی دارند باید از خوردن چربی‌های اشباع شده پرهیز کنند و غذا‌های سرشار از اسید‌های چرب امگا ۳ مانند ماهی سالمون و گردو را در رژیم غذایی خود بگنجانند.
جلوگیری از یبوست و فشار زیاد هنگام دفع
یکی از مواردی که ممکن است پس از آنژیوگرافی مشکل ساز شود یبوست است. زیرا فشار زیاد هنگام دفع می‌تواند موجب افزایش فشار در ناحیه شکم و پا شده و خطر خونریزی در محل ورود کاتتر را افزایش دهد. برای جلوگیری از این مشکل بیمار باید مصرف فیبر را افزایش دهد، مایعات زیادی بنوشد و در صورت نیاز از ملین‌های ملایم استفاده کند. همچنین پزشک ممکن است توصیه کند که بیمار هنگام نشستن بر روی توالت از یک چهارپایه برای قرار دادن پاهای خود استفاده کند تا فشار در هنگام دفع کاهش یابد.